معمولا حدود ۶۰تا ۸۵درصد حجم بتن را سنگدانه های آن تشکیل میدهند. کلا مصالح سنگی بتن باید تمیز، سخت و مقاوم و عاری از مواد شیمیایی باشد. سطح سنگدانه ها باید از خاک و مواد رسی که موجب کاهش چسبندگی دانه ها با خمیر سیمان می شوند، عاری باشد. مواد آلی ماسه هم با شستن از بین نمی روند در مواردی که کیفیت مصالح سنگی مشکوک باشد باید از آزمایشهای لازم استفاده کرد. وزن مخصوص بتن در شرایط عادی حدود ۲۲۰۰ تا ۲۶۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است که به وزن مخصوص مصالح ان بستگی دارد. در جدولی که در ادامه مشاهده خواهید کرد، مشخصات و آزمایش های سنگدانه های بتن نوشته شده است.
توزیع وزنی اندازه دانه ها به کمک منحنی دانه بندی آنها مشخص میشود. اصولا مصالح بستگی به دو دسته ریزدانه و درشت دانه تقسیم می شوند.
مصالح ریزدانه یا ماسه مصالحی است که کلا از الک نمره ۴( ۴۱۷۵ میلی متر) گذشته و روی الک شماره ۱۰۰بماند. مصالح درشت دانه (شن) هم بخشی از سنگدانه ها است که روی الک نمره ۴ باقی بماند.
برای تعیین دانه بندی مصالح از الک های استاندارد استفاده میشود. حداکثر اندازه سنگدانه ها بستگی به شرایط اجرایی دارد. درشت ترین اندازه مصالح سنگی نباید از کوچکترین بعد داخلی قالب بتن، و فاصله بین میلگردها و نیز پوشش آنها در بتن مسلح و از ضخامت دال تجاوز نماید.
طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ایران استفاده از سنگدانه های درشت تر از ۳۸ میلی متر در ساخت قطعات بتن مسلح توصیه نمی شود؛ در هر صورت بیشترین اندازه مجاز سنگدانه ها ۶۳ میلی متر است.
اصولاً تمامی محموله های سنگدانه ورودی به کارگاه باید مورد آزمایش قرار گیرند. تواتر آزمایش دانه بندی سنگدانه ها برحسب مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ایران هفتگی و تواتر آزمایش تعیین درصد رطوبت جذب شده سنگدانه ها، هنگام عملیات ساخت بتن به صورت روزانه است سنگدانه ها از لحاظ میزان رطوبتی که در خود جای داده اند به چهار گروه:
الف. خشک شده در کوره، Oven – Dry با OD
ب. خشک شده در هوا، Air – Dry یا AD
پ. اشباع با سطح خشک، SSD
ت. کاملا اشباع از رطوبت با غشایی از آب بر روی سطح دانه ها تقسیم میشوند
برهمین اساس تعاریف زیر قابل ارائه هستند:
الف. ظرفیت جذب (AC) که نشان دهنده حداکثر مقدار آبی است که سنگدانه ها می توانند جذب کنند:
ب. جذب مؤثر (EA) که نشان دهنده مقدار آب لازم جهت تبدیل حالت سنگدانه ها از AD به SSD است:
پ. مقدار آب جذب شده توسط سنگدانه ها در مخلوط بتن :
ت. رطوبت سطحی ( SM) که نشان دهنده مازاد رطوبت نسبت به حالت SSD است:
ث. آب اضافی که در اثر رطوبت سنگدانه ها به بتن منتقل می شود:
در حالت کلی سنگدانه ها باید طوری حمل و انبار شوند که جدایی دانه ها از هم به حداقل برسد و از آلودگی آنها به مواد مضر جلوگیری شود.
دپوها باید در لایه های با ضخامت یکنواخت ایجاد شوند. برداشت سنگدانه ها به وسیله لودر یا هر وسیله دیگر باید از پایین به بالا و طوری باشد که هر بار قسمتهایی از همه لایه های افقی برداشته شوند.
برخی مواد افزدونی به دلیل از دست دادن کیفیت خود نباید به مدت طولانی نگهداری شوند. در صورت تردید باید به انجام آزمایش مطابق مشخصات اقدام شود. در هر حال هیچ کدام از مصالح خراب یا آلوده به مواد زیان آور را نباید در ساخت بتن به کار برد.
این بخش از مصالح مصرفی بتن به نیز پایان رسید، با ادامه این مطلب در پست های بعدی (مواد افزودنی) با ما همراه باشید.